Human Rights Watch իրավապաշտպան կազմակերպությունը SITU Research-ի և Truth Hounds-ի հետ համատեղ զեկույց է ներկայացրել՝ պատերազմի առաջին ամիսներին ռուսական բանակի կողմից Մարիուպոլի գրավման հետևանքների մասին։ Փաստաթղթում ասվում է, որ քաղաքում հարձակման հետևանքով զոհվել է առնվազն ութ հազար մարդ (թե նրանցից քանիսն են զինվորական, իսկ քանիսը՝ խաղաղ բնակիչներ, ստույգ հայտնի չէ)։
Իրավապաշտպանները հասել են այս ցուցանիշին՝ հաշվելով նոր հուղարկավորությունների թիվը և համեմատելով այդ թիվը տարվա մահացության միջին մակարդակի հետ: Իրականում զոհերի թիվը կարող է զգալիորեն ավելի մեծ լինել, քանի որ ոչ բոլոր աճյուններն են դուրս բերվել փլատակների տակից, իսկ որոշ գերեզմաններում միանգամից մի քանի դի է թաղվել։
Մահացածների մի մասը զոհվել է մարտերի ժամանակ, իսկ մյուսները մահացել են մաքուր ջրի կամ պատշաճ բժշկական օգնության բացակայության պատճառով: Բազմաթիվ բնակիչներ ստիպված են եղել փախչել՝ թողնելով սիրելիների մարմինները առանց թաղման։ Գորգերի մեջ փաթաթված դիակները դրված էին նստարանների վրա, պատերի երկայնքով, ավտոտնակների հետևում՝ կուտակված։
«Մարիուպոլում փողոցում դիակ տեսնելն արդեն սովորական բան է։ Դուրս գալով քաղաքից՝ տեսանք, թե ինչքան այրված ու սև է մեր շրջապատում ամեն ինչ։ Մենք լաց եղանք։ Մեր քաղաքն այլեւս չկար»,- ասում է քաղաքի բնակիչ Ելենան, ում տունը մի քանի անգամ արկերի տակ է ընկել։
Հարձակման հետևանքով Մարիուպոլի հազարավոր բնակիչներ վիրավորվել են. նրանցից շատերը կորցրել են ձեռքերը, ոտքերը, տեսողությունը և լսողությունը: Եվս հարյուր հազարավոր մարդիկ, իրավապաշտպանների գնահատմամբ, մի քանի շաբաթ շարունակ արգելափակված էին քաղաքում՝ չկարողանալով հեռանալ և առանց տարրական կարիքների հասանելիության:
Ընդհանուր առմամբ, զեկույցը նկարագրում է 14 հարձակում, որոնք վնասել կամ ավերել են 18 շենք, սպանվել կամ վիրավորվել են խաղաղ բնակիչներ։ Դրանց թվում էին երկու հիվանդանոցների, բնակելի շենքերի, սուպերմարկետի և դրամատիկական թատրոնի ռմբակոծությունները։ Իրավապաշտպանները կարծում են, որ բոլոր դեպքերում՝ ո՛չ շենքերի ներսում, ո՛չ էլ դրանց մոտակայքում, կա՛մ ընդհանրապես ուկրաինական զինված ուժերի զինծառայողներ չեն եղել, կա՛մ նրանց ներկայությունն այնքան աննշան է եղել, որ պատերազմի օրենքների տեսանկյունից չի եղել. արդարացնել հարվածելը.
Զեկույցում փաստագրված դեպքերից մեկն այն պատմությունն է, թե ինչպես 2022 թվականի մարտի 13-ին ռուսական ինքնաթիռը ռումբ նետեց բնակելի շենքի վրա։ Արդյունքում զոհվել է ութ մարդ։
Զեկույցի հեղինակները նշել են Ռուսաստանի զինված ուժերի 17 կազմավորումներ, Ազգային գվարդիա և ռուսամետ զինված կազմավորումներ, որոնք գործել են Մարիուպոլում 2022 թվականի մարտ-ապրիլ ամիսներին։ Այս կազմավորումների հետ կապված հարյուրավոր միջադեպերն ունեն ռազմական հանցագործությունների նշաններ։ Այժմ, ինչպես նշում է HRW-ը, ռուսական իշխանությունները շինարարություն են իրականացնում քաղաքում՝ դրանով իսկ «արդյունավետորեն ոչնչացնելով հանցագործության վայրում առկա ապացույցները»։
