Հայաստանի ֆուտբոլի բարձրագույն խմբի առաջնությանը մասնակցող ակումբներն այս պահին շատ չեն. ընդամենը՝ ինը։ Վերջերս կարդացի, որ նրանցից թերեւս ամենասիրվածը՝ Երեւանի «Փյունիկը», ներկայացրել է իր նոր տարբերանշանը։ Հետաքրքրեց, թե ի՛նչ լեզվով է։ Շատերիս օտարասիրությունից անտեղյակ մեր հայրենակիցներին գուցե այս հարցն իսկ թվա տարօրինակ։ Պարզ չէ՞. Հայաստանի թիմ, հայկական ակումբ՝ ի՞նչ լեզվով պետք է լինի։
Ցանկացա ճշտել։ Տեսա տարբերանշանը, եւ... կասկածներս հաստատվեցին։

Այո՛, հայկական ակումբի տարբերանշանի վրա հայերեն ոչ մի տառ չկա։ Իհարկե, այնտեղ շատ բան գրված էլ չէ։ Միայն «Փյունիկ» եւ «Երեւան» բառերն են։ Երկու հայերեն բառ, երկուսն էլ՝ լատինատառ։

Այսուհանդերձ, փորձեցի գտնել արդարացում. գուցե ՖԻՖԱ-ի կամ ՈՒԵՖԱ-ի պահա՞նջն է, գուցե միջազգային մրցաշարերին մասնակցելու համար ակումբների տարբերանշանները պարտադիր պետք է լինեն միայն լատինատա՞ռ։ Թեեւ սա եւս տրամաբանական չէր թվում, բայց որոշեցի ստուգել, թե ի՛նչ լեզվով են այլ երկրների թիմերի տարբերանշանները։ Պարզվեց, որ ամեն ակումբ գրում է այն լեզվով, որով ցանկանում է։ Ոչ միայն պարտադիր պահանջ չէ, որ տարբերանշանները լինեն բացառապես լատինատառ, այլեւ ընդունելի է, որ դրանց վրա լատինատառ գրություն չլինի ընդհանրապես։ Տեսե՛ք, խնդրեմ, թեկուզ միայն Ռուսաստանի եւ Վրաստանի ֆուտբոլի ակումբների տարբերանշանները։

Այս իրողությունը հետաքրքրասիրությունս շարժեց ավելի։ Ուզեցի տեսնել, թե ինչ լեզվով են գրում մեր մյուս ակումբները։

Նկատի ունենանք, որ ամեն մարզական ակումբ, հատկապես ֆուտբոլում, ներկայացնում է ոչ թե պարզապես ինչ-որ թիմ, այլ երկիր, պետություն, ազգ։ Մանավանդ՝ մեր երկրի պես երկրների պարագայում։

Տեսնելով որեւէ ակումբի թեկուզ միայն տարբերանշանը՝ կարելի է որոշակի պատկերացում կազմել, թե ի՛նչ վերաբերմունք ունի տվյալ պետությունը, ժողովուրդը ինքն իր նկատմամբ։ Թե որքան է հարգում կամ որքան չի հարգում ինքն իրեն։

Անդրադառնանք քիչ առաջ ասվածին. ի՛նչ լեզվով են ֆուտբոլի մեր մյուս ակումբների տարբերանշանները։ Ինչպես ասվեց, բարձրագույն խմբի առաջնությանը մասնակցում է ինը թիմ, եւ այդ ինը թիմից ութի տարբերանշանը միայն լատինատառ է։ Ինը թիմից միայն մեկի՝ «Արարատի» տարբերանշանն է, որի վրա օտար լեզուն զուգակցված է հայերենին։ Ի դեպ, կարելի է ասել, այն ձեւավորված է օրինակելի. վերեւում՝ հայերեն, ներքեւում՝ անգլերեն։ Արդեն լսում եմ առարկություն, թե ինչո՛ւ ենք հարցը բարդացնում. ընդամենը տարբերանշան է, ֆուտբոլ է, տառեր են...

Ճիշտ է, ընդամենը ֆուտբոլ է, տառեր են։ Այդ դեպքում ինչո՞ւ, հապա, մեզ նեղություն չենք տալիս մտածելու, թե ի՛նչ պատճառով է, որ ուրիշներն այդքան մեծ նշանակություն են տալիս տառերին, իսկ մենք որեւէ բան գրելիս անմիջապես մտածում ենք գրել օտար լեզվով: Կարելի է հարցը քննել՝ ըստ օրենքի պահանջի։ Եթե օրենք են խախտել, թող պատժվեն։ Հայերեն գրելը թող պարտադրվի։ Իհարկե, ճիշտ է։ Անհնար է առարկել, բայց այս անգամ եկեք խնդրին նայենք այլ տեսանկյունից։ Դիցուք, ոչ մի կարգ, օրենք էլ չկա։ Ոչ մի վերահսկող, պարտադրող էլ չկա, եւ ամեն բան թողնված է մեր հայեցողությանը, ինչ է, հայերեն չպիտի՞ գրենք, չպիտի՞ խոսենք։ Հայաստանում հայերեն գրելու, խոսելու համար պարտադիր պետք է լինի օրենք ու պարտադրո՞ղ։

Իսկ եթե ոմանք այն կարծիքին են, որ հայերենն ուրիշ հայերի համար է եւ ոչ թե իրենց, սա արդեն այլ հարց է, մտահոգության այլ առարկա...

Պարտադրել հնարավոր է, բայց դա բնավ էլ չի լինի խնդրի լուծում կամ, այլ կերպ ասած, կլինի ոչ թե բովանդակային, արմատական, այլ «ձեւական» լուծում։ Ահա հենց այստեղ էլ հարցը բարդանում է, լուծումը՝ դժվարանում։ Բայց սա արդեն խոսակցության այլ թեմա է, այլ նյութ։
Եթե ասվածին հավելենք, հիշենք նաեւ, թե ինչպիսի հայերենով են խոսում ֆուտբոլի մեր մեկնաբանները, ակնհայտ կդառնա, որ հայկական ֆուտբոլում միայն ֆուտբոլը չէ, որ ունի խնդիրներ...

Գուրգեն ՄԻՔԱՅԵԼՅԱՆ

Լեզվի կոմիտեի աշխատակից