Սննդային ալլերգիաները շատ տարածված են և ունեն բարձր անհատական յուրահատկություն: Այն կապված է օրգանիզմի կողմից որևէ սննդամթերքի անընկալունակության հետ և պայմանավորված է տվյալ սննդամթերքում պրոտեինի կամ գլիկոպրոտեինի պարունակությամբ, որոնք առաջացնում են օրգանիզմի կողմից իմուն պատասխան: 

Օրգանիզմի կողմից սննդային ոչ տանելիության դրսևորումները

Անընկալության տիպը

- Սննդային ալլերգիա

Պատճառը

- Սննդի ընդունման հետ կապված հիպերզգայունության առաջացում (իմուն պատասխանի զարգացմամբ) 

Հնարավոր սննդային գործոնը

- Ձու, կաթ, ալյուր, ձուկ, ընկույզ, գետնանուշ, սոյա, բրինձ, շոկոլադ

Անընկալության տիպը

- Ֆարմակոլոգիական ռեակցիաներ

Պատճառը

- Բիոգեն ամինների մուտքը օրգանիզմ (սննդամթերքների միջոցով, որոնք պարունակում են այդ նյութերի մեծ քանակ) 

- Ֆարմոկոլոգիական ակտիվություն ունեցող այլ նյութեր

Հնարավոր սննդային գործոնը

- Ֆերմենտացված սննդանյութեր (պանիր, կարմիր գինի, թթու դրած կաղամբ, ծխեցրած մսամթերք)

- Կոֆեին

Անընկալության տիպը

- Ֆերմենտոպատիաներ

Պատճառը

- Ներծծումից հետո ֆերմենտացիայի խանգարում

- Բարակ աղիներում մարսողության խանգարում և հաստ աղի ոչ ֆերմենտացված սննդի մուտք

Հնարավոր սննդային գործոնը

- Ալկոհոլ, ֆրուկտոզա, ամիններ

Անընկալության տիպը

- Գրգռող ազդեցություն

Պատճառը

- Ստամոքսի թթվային պարունակության հետ փոխազդեցություն, որին հետևում է ռեֆլյուքսը և ցավային սինդրոմը

- Զգայուն մարդկանց մոտ ասթմատիկ կոմպոնենտի զարգացում

Անընկալության տիպը

- Սուր համեմունքներ

- Սուլֆիտներ (այդ թվում սննդային հավելումների կազմում) 

Անընկալության տիպը

- Էմոցիոնալ ոչ տանելիություն

Պատճառը

- Սննդի նկատմամբ սուբյեկտիվ բացասական վերաբերմունք

Հնարավոր սննդային գործոնը

- Ցանկացած սննդամթերք (խիստ անհատական) 

Սննդային ալլերգիայի սիմպտոմներն են ստամոքս-աղիքային խանգարումները (լուծ, փսխում, սրտխառնոց, ցավեր, սպազմ), շնչական խանգարումները (ռինիտ, ասթմա, լարինգոսպազմ), մաշկային երևույթները (ցան, էրիթեմա, էկզեմա) և անաֆիլակտիկ շոկը: 

Սննդային ալլերգիաների հիմնական հակամարմինը lgE-ն է: Հիպերզգայնությանը նպաստում են ինտերլեյկին 4-ը, պրոստագլանդին D2-ը, լեյկոտրիեն C4-ը: Ալլերգիկ պրոցեսը սկսում է, երբ անտիգենը թափանցում է աղիքի պատից, որտեղ M-բջիջներում (պեյերովյան հանգույցներում) լիմֆոցիտները արտադրում են հակամարմիններ, որոնք ընկնում են արյուն և լիմֆոհանգուցներ, որտեղով հասնում են տարբեր հյուսվածքներ և օրգաններ՝ ընդգրկելով բրոնխները և թոքերը: 

Օրգանիզմի կողմից սննդամթերքի նկատմամբ ոչ տանելիությունը կարելի է բացատրել որպես բիոգեն ամինների (հիստամին, թիրամին և այլն) նկատմամբ օրգանիզմի ռեակցիա, որոնք կարող են կուտակվել սննդում կամ սինթեզվել աղիների միկրոֆլորայի կողմից կամ էլ սննդային գրգռիչների (ալկոհոլ, համեմունքներ) կողմից արտանետվել աղիների լորձաթաղանթի կողմից: Սննդային բիոգեն ամիններից են նաև պուտրեցինը և կադավերինը (գինի), սպերմիդինը (խոզի միս), տրիպտամինը (տոմատ), 5-հիդրոքսիտրիպտամինը (բանան, ավոկադո): Սուրճը և թեյը նույնպես կարող են բերել սպեցիֆիկ սիմպտոմոկոմպլեքսի՝ ստամոքս-աղիքային խանգարումների, ձեռքերի դողի, դեմքի հիպերեմիայի, սրտխառնոցի, անքնության, որոնք կապված են կոֆեինի ազդեցության հետ: 

Դեմքի հիպերեմիա, կոլիկա կարող են առաջանալ նաև երշիկեղենից, ինչն էլ բացատրվում է նիտրիտներով: 

Առավել հաճախ հանդիպող ֆերմենտոպատիաներից է ալակտազիան և ալդեհիդդեհիդրոգենազայի դեֆիցիտը: 

Վերը թվարկած բոլոր հիվանդությունների առաջացման գենեզում ընկած ալիմենտար գործոնների ազդեցության կարգավորման ձևերից մեկը օպտիմալ ռացիոնի ֆունդամենտալ օրինաչափությունների պահպանումն է: Օպտիմալ ռացիոնի համար տարբեր սխեմաներ և մակետներ են առաջարկված. Ձեզ ներկայացվում է դրանցից մեկը, որն այսօր ընդունվում է շատ գիտնականների կողմից և կոչվում է «առողջ սննդի բուրգ»: 

Առողջ սննդի բուրգ

- Սննդային շաքար, հրուշակեղեն, զովացուցիչ ըմպելիքներ
- Կարագ, բուսական յուղ
- Կաթ, կաթնաթթվային մրգեր, պանիր, կաթնաշոռ, ոչ յուղոտ միս, ձուկ, հավ, ձու, լոբազգիներ
- Կարտոֆիլ, բանջարեղեն, մրգեր, հատապտուղներ, ցիտրուսային մրգեր, բնական հյութեր, հացահատիկներ, մակարոնեղեն, ընկույզ, արևածաղիկ

Բուրգի վերին մասում տեղավորված են այն սննդամթերքները, որոնք պահանջում են մաքսիմալ սահմանափակում (պետք է օգտագործել Էպիզոդիկ): Այս խմբի մեջ մտնում են շաքարը և մեծ քանակով (60%) շաքար պարունակող մթերքները, ինչպես նաև «գաղտնի» ճարպ պարունակող մթերքները (25% և ավելի ճարպ): II մակարդակում գտնվում են ամենօրյա օգտագործվող այն մթերքները, որոնք ապահովում են օրգանիզմը ԳՉՀՃ-րով և ճարպալույծ վիտամիններով: Այս մթերքները (կարագ, բուսական յուղ) պետք է օգտագործվեն ոչ մեծ քանակով (օրական 2 ճաշի գդալ) առանց երկարատև թերմիկ մշակման: Բուրգի III մակարդակում տեղավորվում են հիմնականում կենդանական ծագման մթերքները՝ ապահովելով օրգանիզմը սպիտակուցով, Ca-ով, Fe-ով, Zn-ով, սելենով, B, A և D խմբի վիտամիններով: 

Բուրգի հիմքը կազմում են հիմնականում բուսական ծագման մթերքները, որոնք պետք է լինեն հնարավորինս քիչ մշակված և ռաֆինացված: Օրեկան մարդը պետք է օգտագործի 20-30 անուն տարբեր տեսակի մթերքներ, որոնցից հետևյալ մթերքները պահանջում են ամենօրյա օգտագործում, կաթ, կաթնամթերք, հացահատիկային մթերք, միս, մսամթերք, մրգեր, բանջարեղեն, բուսական յուղ, իսկ ձուկը, ձուն և ծովային մթերքները՝ շաբաթը 3-4 անգամ: Ստորև ներկայացվում է միջին Եվրոպական օրինակելի ռացիոնը. 

Սիջին Եվրոպական օրինակելի ռացիոն

5 % - Սննդային ճարպ, շաքար
29 % = Բանջարեղեն, մրգեր, լոբազգիներ
18 % - Հացահատիկային
13 % - Կարտոֆիլ
10 % - Միս, հավ, ձուկ, ձու 
25 % - Կաթնամթերք

Ռացիոնի 60%-ը կազմում են բուսական ծագման մթերքները: Ելնելով կլիմայական պայմաններից և ազգաբնակչության սովորություններից այս ռացիոնը կարող է ենթարկվել որոշ փոփոխությունների:

Աղբյուրը` doctors.am