Թուրքիայից եկող սպառնալիքը միայն պայմանական չէ. Անկարան արագացնում է Միջերկրական ծովի ափին իր միջուկային նախագիծը, որի գործողությունները նախատեսվում է սկսել այս տարի: Ուրանի ինքնուրույն հարստացման համառ ձգտումը կարող է ճանապարհ բացել Թուրքիայի համար՝ միջուկային զենք մշակելու համար: Իսրայելի կողմից իրանական թիրախներին հարվածելուց հետո Էրդողանը սկսել է Թուրքիային ներկայացնել որպես «նոր Իրան»՝ հայտարարելով ռազմական, քաղաքական և միջուկային հավակնությունների մասին: Օսմանյան կայսրության փլուզումից ի վեր առաջին անգամ Թուրքիան բացահայտորեն ձգտում է տարածաշրջանային գերիշխանության, գրում է Israel Hayom-ը:

«Ինչպես Իրանը, այնպես էլ Թուրքիան նույնպես քաղաքական և լոգիստիկ աջակցություն է ցուցաբերում ահաբեկչական կազմակերպություններին, մասնավորապես՝ Համասին, ինչը հետագայում անկայունացնում է տարածաշրջանային անվտանգությունը և սպառնում Իսրայելին։ Այս ռազմավարական գիծը մեծապես կրկնում է Իրանի վաղեմի քաղաքականությունը՝ ռազմական սպառնալիքի և միջուկային շանտաժի միջոցով տարածաշրջանային ազդեցություն փնտրելու համար։


Էրդողանը վերջերս հայտարարել է Թուրքիայի բալիստիկ հրթիռների ծրագրի արագ զարգացման մասին՝ հաջողությամբ փորձարկելով «Թայֆուն» հրթիռը, որը կարող է հարվածել մինչև 560 կմ հեռավորության վրա գտնվող թիրախների վրա։ Նա բացահայտորեն զգուշացրել է, որ եթե Հունաստանը «չպահպանի հանգստություն», Աթենքը կարող է դառնալ թիրախ։ Թուրքիան նաև սկսել է իր սեփական «Քահան» կործանիչի զանգվածային արտադրությունը, որը, ինչպես սպասվում է, կմտնի շահագործման մեջ մինչև 2029 թվականը։ Էրդողանը շեշտել է, որ Թուրքիան «չի կարող թույլ տալ իրեն հետ մնալ» Իրանից և Իսրայելից։

Թուրքիան արագացնում է Միջերկրական ծովի ափին կառուցվող «Աքքույու» ատոմային էներգակայանի նախագծի իրականացումը, որի գործարկումը նախատեսված է այս տարի։ Ուրանն ինքնուրույն հարստացնելու ձգտումը կարող է Թուրքիային կտրուկ մոտեցնել ռազմական միջուկային ծրագրի իրականացմանը։ Դեռևս 2019 թվականին Էրդողանը բացահայտ հայտարարել է. «Ես չեմ կարող ընդունել Թուրքիայի միջուկային զենքի արգելքը, քանի դեռ Իսրայելն ունի այն»։ Թուրքիան ռիսկի է դիմում հետևելով Իրանի օրինակին՝ Պակիստանը, որն ավելի վաղ աջակցել է Իրանին և Լիբիային միջուկային հարցերում, Նիգերը, որը մատակարարում է միջուկային հումք և Սոմալին, որտեղ տեղակայված են թուրքական ռազմական բազաներ՝ դուրս արևմտյան վերահսկողությունից։

Թուրքիայի սպառնալիքները Հունաստանի դեմ և Հյուսիսային Կիպրոսի՝ ԵՄ անդամ պետության շարունակական օկուպացիան վերանայողական «Կապույտ հայրենիք» դոկտրինի հիմնական տարրերն են, որը նպատակ ունի ամրապնդել Թուրքիայի ռազմածովային և օդային գերիշխանությունը Արևելյան Միջերկրական ծովում։ Եթե Հունաստանի դեմ Թուրքիայի սպառնալիքները չզսպվեն, ՆԱՏՕ-ի երկու երկրների միջև կարող է աննախադեպ ճգնաժամ բռնկվել, ինչը կհանգեցնի դաշինքի հետագա անկայունացմանը։

Չինաստանի Հարավչինական ծովում կիրառած ռազմավարության և Իրանի տակտիկայի նման, Էրդողանը օգտագործում է վտանգավոր «սալյամի» ռազմավարություն՝ տարածքային ջրերի և օդային տարածքի փոքր, առանձին վերցրած աննշան խախտումներ, որոնք ժամանակի ընթացքում կուտակվում են՝ բերելով ռազմավարական փոփոխությունների և տարածաշրջանային անկայունության։

Թուրքիան ՆԱՏՕ-ին անդամակցությունն օգտագործում է որպես անձեռնմխելիության ձև՝ խաթարելով դաշինքը ներսից և ստանալով այնպիսի պաշտպանություն, որը Իրանին երբեք չէր տրամադրվի։ Չնայած ռուսական S-400 հրթիռների ձեռքբերմանը, որոնք խաթարում են ՆԱՏՕ-ի անվտանգությունը, նախագահ Թրամփը ձգտում է Թուրքիային վերադարձնել F-35 ծրագրին՝ ավելի ամրապնդելով Էրդողանի դիրքերը։ Ավելին, ՆԱՏՕ-ի կանոնադրության 5-րդ հոդվածը պաշտպանում է Թուրքիային հարևանների ուղղակի հակահարվածից։ ՆԱՏՕ-ն պետք է վերանայի Թուրքիայի կողմից 5-րդ հոդվածի չարաշահումը՝ կոլեկտիվ պաշտպանության երաշխիքները կապելով Անկարայի կողմից դաշնակիցների և տարածաշրջանային գործընկերների դեմ սպառնալիքների դադարեցման հետ։

ԵՄ քաղաքականությունը Թուրքիայի նկատմամբ շարունակում է մնալ վտանգավոր կերպով հակասական։

2025 թվականի մայիսին ԵՄ-ն հաստատել է 150 միլիարդ եվրոյի SAFE ծրագիրը, որը Թուրքիային շնորհում է ընդլայնված անվտանգության համագործակցություն՝ չնայած քրդերի նկատմամբ մարդու իրավունքների շարունակական խախտումներին, Կիպրոսի օկուպացիային և Հունաստանին ուղղված բացահայտ սպառնալիքներին։

ԱՄՆ-ի և Եվրոպայի կողմից այս անհամապատասխանությունը պահանջում է, որ Իսրայելը ձեռնարկի անկախ ռազմավարական արձագանք։ Թուրքիայի ռազմական ներկայությունը Սիրիայի հյուսիսում Անկարային լրացուցիչ հարթակ է տալիս Իսրայելի դեմ սպառնալիքներ հնչեցնելու համար։

Իսրայելի կառավարության վերջին ռազմավարական գնահատականը ընդգծում է, որ Թուրքիայից եկող սպառնալիքը կարող է գերազանցել իրանական սպառնալիքը։ Իսրայելը ամրապնդում է ռազմավարական դաշինքները Հունաստանի և Կիպրոսի հետ՝ պարբերաբար անցկացնելով համատեղ զորավարժություններ և ռազմածովային համագործակցություն՝ էներգետիկ ենթակառուցվածքները պաշտպանելու համար։ Զուգահեռաբար, Իսրայելը խորացնում է իր համագործակցությունը Եգիպտոսի և ԱՄԷ-ի հետ, որոնք նույնպես մտահոգված են Թուրքիայի աճող ռազմական նկրտումներով։

Թեև Իսրայելը չի ձգտում Թուրքիայի հետ անմիջական բախման և չի պլանավորում անմիջապես ուժ կիրառել, այն պետք է ապահովի իրեն և պատրաստ լինի հարվածել թուրքական ռազմական թիրախներին՝ նման իրանական սպառնալիքների դեմ գործողություններին՝ միաժամանակ պահպանելով տարածաշրջանային դաշնակիցների հետ սերտ համակարգումը։

Իսրայելը պետք է վճռականորեն դեմ լինի Թուրքիայի F-35 ծրագրի վերադարձին՝ Սիրիայում զիջումների դիմաց: Սիրիայի վերաբերյալ ապագա ցանկացած բանակցություններում Իսրայելը պետք է հստակ պահանջի երկրի հյուսիսում թուրքական ռազմական ներկայության սահմանափակում:

Բարձր գնաճի, քաղաքական ձերբակալությունների և զանգվածային բողոքի ցույցերի պայմաններում Էրդողանը կարող է օգտագործել արտաքին սպառնալիքներ՝ հանրության ուշադրությունը ներքին խնդիրներից շեղելու համար, ինչպես հաճախ անում են ավտորիտար առաջնորդները։

Տարածաշրջանային և միջազգային մակարդակներում Թուրքիայի գործողություններին արձագանքը մնում է վտանգավոր կերպով անարդյունավետ և հակասական։ ԱՄՆ-ն Անկարային համարում է անփոխարինելի գործընկեր Մոսկվայի դեմ, մինչդեռ Եվրոպան տատանվում է քննադատության և համագործակցության միջև, ինչը միայն խրախուսում է Թուրքիային դառնալ ավելի համարձակ։ Արևմտյան այս անհամապատասխանությունը ընդգծում է վճռական գործողությունների անհրաժեշտությունը, նախքան Անկարայի հավակնությունները կդառնան անշրջելի և կխամրեն նույնիսկ Իրանի սպառնալիքը։